Українська література 17 століття - Автор невідомий

Болгарин убо, идьій кь Константи ну граду, обріте остров среди моря и вселися в нем. Поживе же тамо літа многа, терпя зиму и глад, и тако сь миром успе, идіже и до ньіні нарицается остров Болгаров.

Великій же сей Нікон отиде в остров Тмутороканьскій, и, обріт місто чисто близ града, вселися ту, безмолствуя и служа богу неліностні, труди кь трудом прилагая и народи удивляя странним своим житіем, яко славі его обтещи всюду. И прихождаху кь нему граждане и иніи мнози и дивля-хуся. Бяху бо еще не утверждени вь вірі, о мнишеском же житіи ниже сльїшаху. Обаче богом наставляеми, хотяще наслідовати иноческое благонравіе, моляху преподобнаго Нікона, да пострьігает их. Он же поучаше их и постризаше, и церков тамо Пресвятия Богородици сьоружи. И тако благодатно божіею, молитвами же преподобнаго Нікона воз-расте місто то, и бьість монастир славен, все подобіе имьій Печерскаго монастьіра.

Умершу же Ростиславу Владимеричу, князю острова того, умолен бьість преподобний, отец наш Нікон от людей страньї тоя пойти кь Святославу Ярославичу, князю черніговскому, и молити его, да пустит им сина своего Гліба на престол тмутороканскій. И яко дойде града Чернігова и врученное себі діло добрі и благополучні соверши, обратися кь граду Кіеву и прійде вь монастир Печерскій кь блаженному игумену Феодосію. И яко видіста себе, падше оба вкупі поклонистася до землі, таже вставше обьястася и на мнозі іілакаста, яко много время не видіста себе. По сем же моля-іпо преподобньїй Феодосій, да не разлучится блаженньїй ILікон от него, дондеже еста оба в-ь плоти. Сей же обіщася ему, глаголя, яко:

— Точію дошед, монастьір свой управлю, и абіе, богу пзвольшу, возвращуся воспят.

Якоже и сотвори. Дошед бо острова Тмутороканьска сь князем Глібом Святославичем и оному сідшу на престолі, управи, якоже обіщася, монастьір свой, и возвратися воспят. Таже пришед в монастьір Печерскій, всего себе предаде преподобному Феодосію и с всякою радостію покаряшеся ему.

Преподобньїй же Феодосій зіло любяше его и яко отца себі иміяшє. Тім же и егда камо сам преподобньїй Феодосій отхождаше, то блаженному Нікону поручаше братію, еже поучати их и соблюдати, яко старійшу тому сущу от всіх. Паки, якоже сам преподобньїй Феодосій поучаше братію духовньїми словесьі, такожде повеліваше и блаженному Нікону, почитающу книги, поученіе братіи творити. Мно-гаждьі же блаженному Нікону, сошивающу и строящу книги (бі бо искусен вь художестві том), сам преподобньїй Феодосій, воскрай его сідя, вервіе ділаше на потребу таковому ділу. Сицево бі в них смиреніе и любьі между-собна.

По сем видів блаженньїй сей безмолвник смятеніе, сущее в князех россійских, изгнанну бьівшу Ізяславу от Кіева и сіджу ту брату его Святославу, стужи си, не могій терпіти молвьі, да не умное своє храненіе погубит, и вожделі паки отити во прежде реченньїй остров. Преподобньїй же Феодосій много моляше его, якоже и прежде, не разлучитися има, дондеже еста во плоти, но блаженньїй Нікон, испросив прощенія, глаголя не полезну бьгги молву паче всіх уму его, уединенію навьікшу, отиде сь двіма черноризцема, и поживе тамо ніколико літ в обьічном своєм подвизаніи.

По преставленіи же преподобнаго Феодосія и сожалив си, яко не обріте вь плоти любимаго си друга, изволи прочее время жизни своея до смерти в монастьірі его препроводити. И часто кь гробу его приходя, радостотворньїя слезьі испу-щаше, ово болізнуя о разлученіи любимаго си брата, ово благодарствуя богу, яко таков світильник равноангельньїм житіем вь Россіи просія, на него же он рукама своима образ святьій ангельскій иноческій возложи.

Таже по блаженнім игумені Стефані, видяще братія сего преподобнаго старійша бьіти от всіх, яко и преподобньїй Феодосій, от его руку пострьіженіе пріят, изволеніем божіим по совіту всіх, игуменом его себі избраша, яко единонравна бьівша преподобньїм отцем Антонію и Феодосію, их же обою образ в сем едином зряще, любезні покаряхуся ему и вь всем яко отца и наставника послушаху того. Многаж-дьі же окушашеся враг, добра ненавистник, такожде и сему преподобному спону сотворити, якоже и блаженному игумену Стефану в попеченій о душах богом врученнаго стада, хотя сіє возмутити нелюбовію на него, обаче ничтоже успів, посрамлен отбіже. Не одолі тьма его світу діл добрьіх блаженнаго.

Сице же сей блаженньїй игумен богу угоди, образ чудних добродітелей стаду своєму сьій, яко вь время тщанія его чудотворні украсися образами святая богом созданная Печерская церкви. Ибо кь моленію сего блаженнаго строи-теля земному приложишася друзи его преподобній отци Антоній и Феодосій молитвами своими небесними и прислаша кг. нему иконописцев изь Константинаграда, имже и злато вьнаим даша. Блаженний убо сей игумен показа тім иконо-писцем образ любимих си другов преподобних отец Антонія и Феодосія, прежде десяти літ преставльшихся; иконописцьі же абіе познаша, яко тни воистинну явльшася наяста их и посласта кь нему. Кь сим же исповідаху и ина дивная чудеса: како хотящим возвратитися явися им церков святая Печерская и икона пресвятьія богородицн, от нея же прещеніе сльїшаху, да не возвратятся, како же и вниз ріки лодію гребуще, препльїша нуждею горі противу водьі.

Сь толиким чудотвореніем пришедшіи иконописцьі при тщаніи сего блаженнаго игумена устремишася тогда на діло украшенія святьія церкви, не оскудівающим паки чудесам. Ибо сама икона пресвятьія богородицьі вь олтари мусіею изобразися и паче солнца просія, и голуб и з уст ея излеті, якоже пишетея пространніе вь сказаній о церкви Печерской. Сія же вся бьіша молитвами преподобних отец Антонія и Феодосія небесними, блаженнаго же игумена Нікона еще тогда земними.

Таже, егда и сам приснопамятньїй игумен преподобний отец наш Нікон различньїми образьі равноангельнаго своего житія всю святую обитель Печерскую добрі уже украси, по трудіх долговременньїх почи о господі в літо от созданія міра 6596, от рождества же Христова 1088 при великом князі кіевском Всеволоді Ярославичі '. И тако тілом поло-жен вь той же обители своей святой Печерской, вь пещері, идіже чудотворним мощей своих нетлініем блаженство своє свідительствует, имже и по смерти обитель свою святую чудотворні украшает. Духом же преселися к обителем небесним, на зрініе божіє пречудное, не кь тому в образіх, но лицем кь лицу, се же с единонравньїми своими други, преподобними отцьі Антоніем и Феодосіем, идіже аки тріе скітилници предстоят престолу трисіятельнаго божества, просвіщаеми славою вічною, и о нас, чадех своих, аки отцьі, молятся, да сподобимся наслідници бьіти благодати