Українська література 17 століття - Автор невідомий

в то время преподобний Стефан, воспоминая преславная она чудеса, имже самовидец бьість — како майстери из Константинаграда к преподобним отцем нашим Антонію и Феодосію Печерским прійдоша, принесше икону пресвятьія богородицн й видініе царицьі, еже в Влахерні повідаша,— богу, ему поспішествующу, молитвами преподобних отец Антонія и Феодосія состави себі монастир недалече Печер-ского, на Клові, и церков в нем каменну сооружи в имя пресвятая богородицьі, в память положенія честньїя ризи ея, по образу, сущаго в Константиніграді, еже вь Влахерн'Ь, и по вся літа праздник творяше святитель місяца іюля в вторьій день. Тамо же и братію многу собрав, живяше богоугодні. Устав же церковний и чин весь строенія монастьір-скаго, якоже от преподобнаго Феодосія в монастьіри Печер-ском пріят, тако и в своєм хранити повел'Ь. И многа на пользу правовірним исправленія показав, идяше от сильї в силу, яко и в далечайших странах добродітельнаго ради житія сла-виму ему бьіти и знаему многим.

И сего ради, егда преставися єпископ славнаго града Володимера, его же сам великій он самодержец Владимир в имя своє созда, тогда сей преподобний избран бьість на архіерейскій престол града того и хиронисан преосвященним митрополитом кіевским Іоанном. И добрі носяше богом врученная себі овца, образ бьівая стаду словом, житіем, любовію, духом, вірою, чистотою.

Егда же благоволеніем божіим и совітом блаженнаго Іоанна, игумена Печерскаго, и вся братіи, имяху пренесеньї бити честньїя мощи преподобнаго отца нашего Феодосія от пещерьі в богом зданную церков, в то время досточудньїй сей єпископ Стефан, пришед от Володимира, обрітеся на Клові в своем монастьіри. И виді в нощи чрез поле зару велику, сіяющу над пещерою. Мнів же, яко преносят честньїя мощи преподобнаго Феодосія, відбій о намереніи том, возскорі зіло, яко преносят без него, и абіе всіде на конь и скоро гна к пещері, поим со собою Климента, егоже бі поставил игуменом в себі місто на Клові. Грядьій же, виді издалече явльшуюся ону над пещерою зару, но егда приближися, узрі тамо свіща многи,-пришед же к пещері, ничтоже от сих виді. И разумі, яко поистинні сподобися видіти світ божественньїя славьі от честньїх преподобнаго Феодосія мощей: уже бо біша прокопали над честньїми того мощами и изнесоша их к дверем пещерьі.

В другій же день по видініи сем с прочіими епископьі послужи пренесенію честньїх мощей отца и учителя своего преподобнаго Феодосія и блаженньїй Стефан.

Таже, отшед во свояси, на престол паки Володимерскій, многія добродітели на успіх словесному си стаду сотвори, ихже ради достоин обрітеся неувядаемаго' славьі вінца, егоже от начала літ своих именем своим знаменова, дільї же взьіска. И тако по літах многих на пріятіе вінца того кь Христу, пастьірей начальнику, отиде в літо от созданія міра 6602, от рождества же Христова 1094, місяца апріллія 27 дня.

Молитвами же преподобнаго сего вінценосца Стефана и нас, Христе-боже, сподоби вінца славьі, в славу тебі самому с безначальним ти отцем и єдиносущним духом, НЬІНІ и присно и вь віки віком.

Аминь.

ЖИТІЕ ПРЕПОДОБНАГО ОТЦА НАШЕГО НІКОНА, ИГУМЕНА ПЕЧЕРСКАГО

Егда благоволи господь насажденную в Россіи вітв житія иноческаго многоплодну сотворити, приведе к насади-телю искусну и трудолюбиву, копающу землю, сего добраго содільника прежде иньїх, глаголю же к святому первоначаль-нику Антонію, в пещері подвизатися наченшу, преподобнаго Нікона, иже добрі гіроходя иноческих добродітелей степени, тако подражаше вь всем наставника и учителя своего, яко достоин обрітеся поставлен бьіти от него вождь, вводящій прочіих ділателей вь виноград мьісленньїй постническаго подвизанія.

Елико бо их прихождаше, равноангельному тіх житію хотяще бьіти сообразньї, сам преподобний Антоній поучаше мх в добродітелех, преподобному же Нікону повеліваше іюстрьізати, іерею тому сущу и черноризцу искусну. И б І нидіти тогда Моисея и Аарона в мьісленном винограді, пюрящем плодьі покаянія, достойньї пренесенія от Египта міра сего на обітованную ону небесную землю. Ибо преподобний Антоній от святьія Афонскія горьі, аки от Сінайскія Моисей, закон принесе, преподобньїй же Нікон дійствоваше от него, аки Аарон, саном священства почтен сьій. Дійствоваше же. с великим благопокореніем, пріемля од діла своего не точію радостная, но терпя и скорбная мужественні,

о всем благодаря бога.

Великія сподобися радости духовиьія, .егда пострьіже преподобнаго отца нашего Феодосія, иже воскорі, показася великій наставник иноческаго житія в Россіи. Возрадовася духом и тогда, егда пострьіже великороднаго болярина, блаженнаго Варлаама, такожде и еьдержащаго вся у князя, любимаго тому зіло блаженнаго Ефрема-евнуха. Но за сим претерпі купно и скорб немалу.

Ибо, увідав князь Ізяслав пострьіженіе тіх, разгнівася зіло на преподобньїх и повелі абіе единаго от них, дерзнув-шаго пострьіщи, привести пред себе.

Слуги же, скоро шедше, блаженнаго Нікона приведоша пред него.

Князь же, сь гнівом возрів на святаго, глагола ему:

— Тьі ли єси пострьігл болярина и євнуха без повеленія моего?

Преподобньїй же Нікон мужественні отвіща:

— Благодатію божіею аз пострьігох их, по повеленію небеснаго царя Іисус Христа, призвавшаго их на таковьій подвиг.

Князь же разьярися паче и рече:

— То или увіщай их в дом свой пойти, или на зато-ченіе послю тя и сущих с тобою и пещеру вашу раскопати повелю.

Блаженньїй же Нікон отвіща:

— Все, владьїко, якоже єсть угодно пред очима твоима, тако сотвори, мні же ність ліпо отвратити воинов от небеснаго царя.

Сим бьівшим, Антоній святьій и иже сь’ним ИЗЬІШЛИ біша из пещерьі, хотяще ити в ину область, князю еще гнівающуся и укаряющу блаженнаго Нікона.

И се един от отрок, вшед, повідаше то княгини сльїшащей. Она же воспоминаше князю гнів божій, иже бьість в от-чествіи ея, вь земли Лядской, изгнанньїм бьівшим черно-ризцам от отца ея Болеслава Храбраго за пострьіженіе преподобнаго Моисея Угрина, и глаголаше ему:

— Послушай мене, господи, и не гнівайся, ибо такожде вь етрані нашей отгнани біта таковьш черноризцьі и много зла сотворися за них. Но блюди, господи, да не тако и в облас-ти твоей будет.

То же сльїшав, князь убояся гніва божія и отпусти блаженнаго Нікона, повелів ему в пещеру ити. По отшедших же от пещерьі посла сь мольбою, да возвратятся воспят, иже едва по трех днех умолени бьівше, возвратишася в пещеру свою.

По толицей убо напасти живяше преподобний отец наш Нікон в пещері жестоко и многи побідьі на зльїя духи показа молитвою и постом, единоправні сь преподобньїми отци Антоніем и Феодосіем, яко бьіти им трем тройческим світилом, сіяющим в том темнім місті и тьму бісовскую разго-нящим.

~ Таже множащимся братіям в пещері восхоті блаженньїй Нікон отити на уединеніе и сам о себі